जानकारी

 

(लघुकथा)

जानकारी

 

सरण राई

 

"काेपा (बाजे) एउटा कालाे किराले मलाई टाेक्याे । त्याे किरा काेठामा आउनासाथ काेठै पूरा गनायाे । किरा विषालु त हाेइन ?",

"दबाई दल, अहिले टाेकेकाे दु:खिराखेकाे छ ?"

"छैन, तर मलाई शंका लागिरहेकाे छ, किरा बिषालु हाे कि !"

"कालाे बिच्छी त हाेइन। साङ्लेजस्ताे थियाे ?"

"अँ, अलिक सानाे थियाे ।"

याे सुनेपछि ७५वर्षिय मलाईआफुले जानेका गनाउने किराहरूबारे केलाउन थाल्छु । गनाउने किरा खेतबारीमा हुने गनाउने किराहरू ...नाम सम्झन सक्दिनँ । पुरानाे मेमाेरीजस्तै चाहिएकाे बेला ट्वाक्क नआउने ।

झट्का मगजमा लगाउछु बल्लबल्ल सम्झन्छु-- पधेँरा।

"पधेँरा हाे । गन्धे । गनाउछ तर बिषालु हुँदैन ।धानका पातहरू खाने पधेँरा.."

भनिसकेपछि साेच्छु -- आजभाेलिका शहरिया केटाकेटी , माेबाइल र नेटमा भुलिनेहरू ! आवश्यक जानकारी र अनुभवकाे कमि । पधेँरा भन्ने नाम सम्झन मलाई पनि हम्मेहम्मे परेकाे सम्झेर आफूबारे गम्न पुग्छु !

बाल्यकालमा पधेँरा मुठ्ठीमा लुकाएर साथीहरूलाई सुघाएकाे चकचक पनि सम्झिन पुग्छु ।

२०७९/३/१०

इन्द्रबहादुर राइ

आनन्दानुभूति

 

(लघुकथा)

आनन्दानुभूति

सरण राई

सञ्चारले जेलिएकाे विश्व ... कैयाै किलाेमिटर टाढा, हजाराै किलाेमिटर टाढा ,हिडेर त पुग्नै नसकिने, हवाईजहाजबाट पुग्न पनि दुई तीन दिन लाग्ने रे । पुगिएकाे छैन, पुग्ने आशा र लालसा पनि छैन । किनभने हवाईजहाज भाडा तिर्ने पैसा पनि छैन, भिषा पनि पाउँन सकिदैन । तर त्यहाँ पुगेका आफन्तहरूसँग इमाे, मेसेन्जर, भाइवरजस्ता (पैसा नलाग्ने )माध्यमबाट हेराहेर गर्दै कुरा गर्दा सँगसँगै भएजस्ताे भेटेजस्ताे लाग्छ । महँगा कहिल्यै चाख्न नपाएका रक्सि र खाने कुराहरू देखाएर "चियर्स" भन्छन् । आफूले पनि पानीकै गिलास भए पनि उचालेर चियर्स भन्नै पर्छ ।

छुट्टिका दिन त साथीभाइबहिनी र परिवारले घुमेकाे डुलेकाे रमणिय स्थलहरूकाे भिडिओ पठाई दिन्छन् । हेरेर पुगेजस्तै लाग्छ । आनन्दानुभूति हुन्छ । हप्तादिन गधाहाभन्दा बढि जाेतिएर केही घण्टा आनन्द लिएकाे भिडिओ, फाेटाहरू पठाएर स्वदेशमा रहेकाहरूलाई आफूले आनन्दै आनन्दमा जीवन गुजारीरहेकाे झझल्काे दिन खाेज्छन् ।

जेहाेस् उनीहरूसँग निशुल्क कुराकानी र हेराहेर गर्दा मन रमाउछ नै । परिवार केटाकेटीले पनि नमस्ते हाइहलाे गर्छन् ।

उनीहरूसँग यसरी कुराकानी भइसकेपछि सधैं मलाई लाग्छ अहिले जस्तै कति वर्ष सम्म कुराकानी गर्न पाईएला ।

१०/२०/३० /४०/५०...कतिसम्म ? १००वर्ष ? असम्भव ।

१००वर्षपछि मान्छेकाे आयु २००वर्ष हुन्छ रे वैज्ञानिक र स्वास्थ क्षेत्रमा हुने अभूतपुर्व प्रगतिले । १००वर्ष पछिकाे आफू नहुने समयकाे प्रगतिकाे के कुरा ! आफू नभएकाे संसारकाे के अर्थ !?

आनन्दानुभति गर्न पनि शरीर भएकाे आफू हुनुपर्ने रहेछ ।

अहिले आफू छु, जतिसम्म रहन्छु त्याे नै मेराे आफ्नाे हाे । आफू नै नरहे पछि के काे सुख दु:ख ... आनन्दानुभूति ?

"म आफू अहिले छु" सम्झेर खुसी हुन्छु । आफू भइन्जेलकाे संसार हाे, आफू नभएकाे संसारमा के काे आनन्दानुभूति ... !

२०७८ चैत १३,धरान

लेखक–अतिथि सरण राई, वरिष्ठ साहित्यकार

सन्देश

(लघुकथाा)

सन्देश

 

सरण राई 

 

भुँइ युवा थिएँ । सर्वाेच्च पुग्ने कसरी?

व्यक्ति हत्याकाे राजनीति पनि थियाे । समयकाे आवश्यकता थियाे कि ! लागियाे मनकाे आक्राेस असन्ताेष बाेकेर । कैयाैं मारिए, मरे । म भने जेल परेँ ।मलाई थुन्ने व्यवस्था ढल्छ ।

जेलमुक्त हुँदा पढ्ने लेख्ने सिक्ने उमेर बितिसकेकाे हुन्छ ।

मभित्र भएकाे गरिबी अयाेग्यता र हिनताग्रस्तताकाे बावजुद सर्वाेच्च मात्र देख्न थाल्छु ।

अनुकुल समय ! चुनाव जित्छु ।

महत्वाकाङ्क्षा सवाेच्च हुने-पुग्ने । म भन्दा अगाडिकाे सर्वाेच्चमा पुगेकाेले के के गरे ? मैले पनि अनुसरण गरेँ । एउटा गुन्डा झुन्ड, नक्कली आदर्श सिध्दान्तकाे कुरा सबसब गरेँ । अभाव थियाे पैसाकाे ।

पैसा आयाे अज्ञात स्राेतहरूबाट । पैसाकाे छेलाेखेलाे ! पैसाकाे खाेलाले म डान नेता भइसकेछु । युवा कालमा गरिबीकाे दुख भाेग्दा समान न्यायपूर्ण व्यवस्थाकाे सपना हरेक युवाहरूले झैँ मैले पनि देखेकाे थिएँ । डान नेता ! सबतिर सफलता ...सर्वाेच्च पुगेँ , सर्वाेच्च भएँ । देशकाे लागि केहि गर्न चाहे पनि केही गर्न नसक्ने म, मलाई त विदेशीले गुलाम बनाएर सर्वाेच्च बनाएका रहेछन् । म उनीहरूकै बाेली बाेल्छु, उनीहरुले भुक्न लगाए भुक्छु । आफ्नै देशवासीहरूलाई टाेक्छु ।

म हिराे, सुपरहिराे ! सर्वशक्तिशाली मलाई बनाईएकाे रहेछ देश बेच्न सक्ने ।

पाल्तु म ! देशकाे नक्सा काटेर छिमेकीले आफ्नाे नक्सामा मिसायाे । भुक्नै सकिनँ। बाेल्नै सकिनँ । संसदमै देश बेच्ने प्रस्ताव पास गर्न नसक्ने मेराे अवस्था ...

मुला काेराेना काेविद १९, पहिला जस्तै विदेश गएर उपचार गराउने इच्छा पुगेन । धन्न, पहिलाकाले बनाएकाे अस्पताल मलाई काम लाग्याे ।

देशवासीहरूका लागि कुनै अस्पताल बनाईनँ । असल शिक्षा संस्कार र असल राजनीतिकाे थालनी गरीनँ । गरेकाे भए याे संकटमा सबैलाई काम लाग्थ्याे । म आफैलाई पनि काम लाग्थ्याे ।

धेरै पल्ट अन्तरमनकाे पुकार मरेर मारेर धेरै पल्ट मरेकाे काेही छ ? भनेर खाेज्ने हाे भने ...

राष्ट्रघात गरेर म मरेँ, सिध्दान्तच्युत भएर म मरे, भ्रष्टाचारी भएर म मरेँ ... कति पटक मरेँ, मरेर सर्वाेच्च बनाईएकाे रहेछु ।

मरेर जति माथि सर्वाेच्च पुगे पनि मेरा काेही रहेनछन् । उनीहरूलाई मुलुक दिलाउन नसकेपछि उनीहरूका लागि पनि म बेकार भएछु । लाशकाे मित्र काे हुन्छ र ? सिनु भई गनाईरहेकाे म ... सर्वाेच्चमा सिनु !

सिनुलाई काेराेना नलागाेस भनेर पिपीइ, चस्मा पन्जा सेनिटाइजर सब सब दिलाएकाे छु । तर मलाई शंका लाग्छ मेरा भराैटेहरूले कमिसनका लागि ल्याएका यी बस्तुहरू पनि नक्कली हुन् कि !

सब सर्वसाधारण मरेभने जति नै माथि सर्वाेच्चमा रहे पनि सिनु म पनि तुरिने सकिने छु । याे दिव्य सन्देश काेराेना काेविद १९ ले सम्प्रेसन गरिरहेछ ।

भुँइमान्छेभन्दा माथि जतिसुकै सर्वाेच्चमा पुगे पनि भुँइमान्छे सर्वसाधारण आममान्छेसँगै मान्छेकाे अस्तित्व जीवन मरण गाँसिएकाे हुन्छ ।

अहिले म थाहा पाइरहेकाे छु ... भुँइमान्छे सर्वसाधारण आममान्छेभन्दा माथि कुनै सुरक्षित उचाइ हुँदैन छैन। भुँइमान्छे सर्वसाधारण आममान्छेकाे लागि जाे बाँच्छ उसले पटक पटक मर्नु पर्दैन ।

२०७६ वैशाख ३, धरान

https://chhinaamakhu.blogspot.com/2017/01/blog-post_24.html

(एक हरफका दुई लघुकथा ) १ अन्तिम सम्मान २ मृत्यु

 

(एक हरफका दुई लघुकथा )

१

अन्तिम सम्मान

 

सरण राई

 

..,जिउँदाहरू मलामी जान्छन् ।

नाैरङ्गी (एक सय एक लघुकथा)बाट

२

मृत्यु

 

सरण राई

...,काम बाँकी रहेन ।

२०७७ फागुन २२

अप्रकाशित "नाैरङ्गी-२:फुली" (१०२ लघुकथा)मा सङ्गृहित गरिने

विलयन

 

(लघुकथा)

विलयन

 

सरण राई

 

आाजसम्म छु । हाेइन अहिलेसम्म छु । भाेलि भन्दा नि भरैसम्म पनि सास फेरिरहेकाे हुन्छु कि हुँदिनँ ।

साेच्दै सडक काट्दै छु । आधुनिक आविष्कार रे, अवस्था अनुसार गुडने,उड्ने तैरिने गाडि-जहाज-पानीजहाजहरू सडक, आकास र समुद्रभरि !

परी चलचित्रकाझैँ सुनकाे अर्ध मुखाैटा लगाएकी युवती ड्याम्म मसित ठाेकिन्छे ।

ठाेकिनासाथ म तिनीभित्र विलयन हुन्छु ।

शरीर विसर्जन !

तिनी सायद तिनी नै थिइन् कि? साेच्नै पाइनँ ।

 

२०७७ फागुन १७

धाेकाे

 

(लघुकथा)

धाेकाे

 

सरण राई

 

रगत परिक्षण गर्ने लाइनमा उभिएकाे छु । माेबाइल फाेनकाे घण्टी बज्छ । बुहारीकाे रहेछ ।

"बिहानै बस आईहालेकाेले घरका कसैलाई नउठाई हिँडिहाले । सबैलाई भनिदिनु हाेला ।"

" हुन्छ । कहाँ पुग्याे?"

"लाहान...।"

छाेरा, बुहारी र पाँच वर्षकी नातिनी छाेराकाे जागिर काठमाडौंमा भएकाेले उतै बस्छन् । स्व.पिताका स्मृतिमा फलैचा बनाईसकेपछि हस्तान्तरण कार्यक्रममा आएका थिए। छुट्टी छैन भनेर छाेरा भाेलिपल्ट नै फर्की हाल्याे । दुई हप्ता बसेर आज बुहारी र नातिनी पनि फर्कदै छन् ।

याे दुई हप्तामा नातिनी मसित भर्खर झ्यामिन थालेकी हुन्छे

र म काेपा(बाजे) र नातिनी बालशुलभ खेल खेल्दा रमाउन थालेका हुन्छाैँ ।

अरू नातिनातिनीहरू त हुर्कि हाले । सानी नातिनीसँग धित मरुन्जेल खेल्ने धाेकाे पनि पुग्ला त ? आफैलाई साेध्छु ।

रक्तपरिक्षणले के देखाउला? मधुमेह-- क्रिटेनाइन, युरिया, पाेटासियम, साेडियम, ब्लडसुगर फास्टिङ पिपि इसिजी आदि अनेक अनेक । कैयाै कामहरू अधुरा छन् ,पूरा गर्न सकिएला ? कैयाै इच्छाहरू अधुरा रहेकै अवस्थामा ... झन् नयाँ पनि पलाईरहेका छन् ।

अब याे जीवनकाे के भराेसा ?

साना साना मनका धाेकाे पनि मनमै रहने भाे !

सबै इच्छा कसकाे पाे पुगेकाे हाेला र ...

किङ्ग मिडास सुनकाे सब चिज चाहन्थे र सुनकै पहाड र्थुपार्ने उनकाे धाेकाे जे छाेए पनि सुन बन्ने बरदान पाएर पूरा भयाे त ? बरदान पाएपछि दिनभर सबैचिज छाेए, सुन भयाे ।भाेकाएका उनले स्याउ लगायत खाना खान खाेज्दा ती पनि सुन भयाे । हतास निरास भाेकाे उनले सबैभन्दा बढि माया गरेकी आफ्नाे छाेरी अङ्गाल्दा छाेरी पनि सुन भई रे । खै कहाँ बरदान पाएर पनि मान्छेकाे धाेकाे पूरा हुँदाे रहेछ र ...

अधुराे इच्छा , अधुराे जीवन ! अधुराे धाेकाे !

२०७७ फागुन १२

https://chhinaamakhu.blogspot.com/2021/02/blog-post_13.html

बहकिने पापी मन

 

(लघुकथा)

बहकिने पापी मन

 

सरण राई

 

उमेरले डाँडा काट्न थालेपछि चाहिदाेभन्दा नचाहिदाे नै मनभित्र बढि तुलबुल हुन्छ कि ...

भविष्य सकिन लागेकाे हुन्छ र अवसान जजिक हुन थालेकाे अनुभूति चर्काे भएपछि आफ्नै मृत्युको कल्पना आउँन थाल्दाे रहेछ कि ...

म मर्दा काे बढि राेला ?

सबैभन्दा बढि रुन सक्ने बुढि त मास छर्न गई सकि ।

छाेराहरू ?

बुहारीहरू ?

दाजु भाइ पनि आफ्नाे त छैन । भएपनि दाजुभाइकाे खाेक्राे रुवाइ हुँदाे हाे ।

दिदी बहिनीहरू -- केही हदसम्म रुन्छन् हाेला ।

नातिनातिनीहरू -- अरू राेएभने रुन साथ देलान् ।

इष्टमित्र नरनाताहरूले रुनै किन पराे र !

यसरी हेर्दा त साँच्चै रुनेहरू त म काेही देख्दिनँ ।

म मरेपछि मेरा सन्तानजस्त‌ा मैले लेखेका किताबहरू राेलान् ।ती त अहिले म जिउँदै हुँदा पनि कुनामा थन्किएर पाठककाे हातमा पुग्न नपाएर राेईरहेकै छन् नि ! कसैले नपढ्ने हुँदा राेईरहेकै छन् नि !

हाेइन, मेराे गाेप्य प्रियसी राेलिन् । के रुन्थी नि ? म मरेकै पनि उसले थाहा पाउदिन । थाहा पाउँदा धेरै समय बितीसकेकाे हुनाले "राेउँ कि हाँसु" हुने छिन् ।

म आफै फेरि आफैलाई साेध्छु-- मरेपछि रुनेहरू किन चाहियाे ? अहिले बाँचेकाे बेला मलाई थाेरै हसाउनेहरू, मसँग थाेरै हाँस्नेहरू म मरेपछि धेरै रुनेहरूभन्दा असल छन् । तीनीहरूबारे पाे मैले साेच्नु पर्छ ! म मरेपछि धेरै रुनेहरू काे के काम ? अनि किन चाहियाे ?

... बेला न कुबेला बहकिने पापी मन !

२०७७ फागुन ९

अवस्थिति

 

(लघुकथा)

अवस्थिति 

 

 

सरण राई

 

 

झण्डै मरेकाे !

दिउँसाे बुहारीले चिया दिएर आफ्नाे काेठातिर गईहाली । चिया खाँदै माेबाईल हेर्न थालेँ । चिसाे हुन थालेकाे चिया स्वाट्ट पारेकाे । सासै फेर्न नसक्ने गरि सर्किएँ । जाेड जाेडले खाेक्दा घाेप्टिएर टेबुलमा ठाेक्किदा तीनचार चम्ची चिया मुखबाट चुहिए पछि अलिक सास फेर्न सकेँ तर अझै घ्यारघ्यार उउउ आवाज आउन थाल्याे । जाेड जाेडले खाेकी चलेकाे चलेकै छ । राम्ररी सास फेर्न सकेकाे छैन । सास राेकिएर मरिन्छ जस्ताे भईसक्याे । खाेकी चलिरहेकैकै थियाे । बल गरेर जाेडजाेडले खाेकेँ पछि केही बेरमा ठीक भएँ । ठीक नभएकाे भए त कसैले थाहा नपाई गईसक्थे !

झण्डै मरेकाे, मान्छे त यसरी पाे एक्लाे हुँदा मद्दत नपाई मर्दाे रहेछ ।

एउटा पाठ सिकेँ खाँदा अर्थाेक केही नगर्नु नसाेच्नु । मरेकाे भए पनि के भएर मरेँ अरुलाई थाहै हुँदैनथ्याे । जीवन कति अनिश्चित !

ठीक भएपछि कसैलाई भनिनँ । भन्नै पनि किन पर्याे र । बजारतिर ओखति किन्द‌ै एक फन्का मारेर फर्केँ ।

ठुलाे नातिनी र सानाे नाति मेराे काेठामा माेबाइलमा के के हेरिरहेका हुन्छन् । म आईपुग्नासाथ दुवैजना काेठा छाेडेर जान्छन् ।

जेनरेसन ग्याप । रुचि र हाम्राे अवस्थिति मिल्दैन ।

काेठामा प्रायजस्ताे म एक्लै हुन्छु । मलाई लाग्न थालेकाे छ परिवारमा मेराे प्रयाेजन र भूमिका के ? फाल्तु हुन थाले कि ! एक्लै भईरहने म कतिबेला खुसुक्कै जान सक्छु । दु:ख नपाई जान पाउँ - चाहन्छु । तर आफ्नाे वशमा छैन ।

म गईसके पछि भने मैले ओगटेर छाेडेकाे खाली काेठामा मेरा नातिनातिनाहरू भेला भएर माेबाइल हेर्ने ,गफ गर्ने गरिरहेका दृश्यहरू मेराे कल्पनामा झल्कन्छ । तर त्याे म कहाँ देख्न पाउछु र !

२०७७ फागुन ७

 

 

खाट बाकस

 

(लघुकथा)

खाट बाकस

 

सरण राई

 

मुटु चहर्यायाे, थुक निल्दा घुटुक्क भयाे ।

अहिले म भारती गाैतमकाे "अमेरिकामा आमा" पढ्दै छु , त्सस किताबकाे वाक्यांश हाे याे । क्नुत ह्याम्सन(Knut Hamsun)काे भनाई मुताबिक शब्दकाे गुप्त शक्ति यहाँ देखा परेकाे छ ।

पढ्दै जाँदा अर्को शब्द आउँछ - खाट बाकस !

याे एउटा शब्द मात्र हाे तर मलाई भावुक गहनतामा डुबाउन पर्याप्त हुन्छ ।

अहिले कहाँ खाट बाकस देख्न पाइन्छ र ! याे शब्दले मलाई तेह्र वर्षको उमेरकाे छिनामखु गाउँ पुर्याएकाेले पुस्तक पढ्न बन्द गर्छु । सम्झन थाल्छु त्यतिबेलाकाे मभन्दा नि पुरानाे खाट बाकस !

म जन्मेकाे गाउँमा तेह्र वर्षको उमेरसम्म मात्र बसेकाे हुँ । घरमा एउटा खाट बाकस थियाे । ध्वासाेले कालाे, बुट्टाहरू भएकाे । आधा ढकनि हटाए पछि बाकस । पुराना लुगा मालमत्ता राखेर ढकनी बन्द गरेपछि मान्छे सुत्ने खाट। त्यसैकाे आधुनिक अवतार हाेला आजभाेलि मालसामान राख्न मिल्ने पलङ ।

एउटा शब्द खाट बाकस-- आफैमा चित्र, चलचित्र भएर मेराे आँखा अगाडि देखा पर्छ । आजभाेलि विरल‌ै प्रयाेग हुने शब्द "खाट बाकस"ले मलाई बाल्य र केटाकेटी कालमा पुराउछ,

रमाइलाे सुमधुर !

२०७७ फागुन २

पराेपकार

 

(लघुकथा)

पराेपकार

 

सरण राई

 

"पराेपकार भन्नाले दु:खि, दरीद्रलाई दान, राेगीलाई सेवा, भाेकाेलाई भाेजनआदि बुझिन्थ्याेभने अहिले यसकाे परिधि र परिभाषा व्यापक भएकाे छ ।"

"कसरी ?"

" अहिले ...

राजनीतिमा- असल मान्छे छान्नु

समाजमा- नैतिकताकाे जगेर्ना गर्नु

विकासमा- सबैले समान हिस्सेदार बन्न सक्ने विकास हुनु

संस्कृतिमा- विश्व भाईचारा, समान व्यवहार, समानताकाे आचरण हुनु

सभ्यतामा- स
मान हैसियत र समान अवसरकाे अवस्था हुनु

मानवियताकाे क्षेत्रमा - विश्व भाईचारा र विश्व शान्ति कायम राख्नु

... आधुनिक विकसित उत्कृष्ट पराेपकारका सुन्दर रूपहरू हुन् । यसता पराेपकारहरूले मानिसहरू सदैव लाभावम्भित भईरहेका हुन्छन् । हाेइन र ?"

"हाे नि तर..."

" तर-सर हाेइन । यस्ताे पराेपकार आजकाे आवश्यकता हाे...!"

...

"जब विश्वकाे उन्नत्ति प्रगति विकास सबैकाे हितमा (कुनै एउटा झुण्ड ,समूह वा वर्गकाे लागि नभई) हुन थाल्छ ,सबैकाे समान उपकार हुन्छ । त्यस्ताे पराेपकारी व्यवस्था हर क्षेत्रमा आवश्यक छ । सबै मिलेर त्यस्ताे व्यवस्था बनाउनु पर्छ ।"

...

सबैकाे साेच उन्नत हुँदैछ, र ...

छलफल अझै जारी छ ।

२०७७ माघ ६

साहित्यकाे गरिमा

 

(लघुकथा)

साहित्यकाे गरिमा

 

सरण राई

 

मैले पनि मेरा समकालीन राजनैतिक खलनायकहरूलाई नायक बनाएर थुप्रै साहित्यिक रचनाहरू रचेँ ।

"हात्तीकाे गरिमा" भन्ने आध्यात्मिक कथामा हात्तीलाई भुक्दै कुकुरले पछ्याईरहदा पनि उसले कुनै प्रतिक्रिया नदेखाएकाेले कुकुर थाकेर चुप भयाे । यदि हात्तीले पनि कुकुरले जस्तै प्रतिउत्तर दिएकाे भए हात्ती र कुकरमा के फरक रहन्थ्याे र ?

हात्तीकाे गरिमा कहाँ रहन्थ्याे र !

मैले पनि खलनायकहरू त समयकाे उर्लदाे भेलमा केही बेर नायकजस्ता झुक्किएर देखा पर्ने क्षणिक कुपात्रहरू भएकाे रचनाले साहित्यकाे गरिमा बाेक्न नसक्ने हुँदा त्यस्ता रचनाहरू नष्ट गर्न उचित सम्झेँ ।

र, अब त्यस्ता रचना नगर्ने नलेख्ने निधाे गरेँ ।

 

२०७७पुस१४, मङ्गलबार